Postęp technologiczny i rozwój cywilizacyjny ostatnich dekad znacząco zmieniły produkcję i konsumpcję żywności. Z jednej strony zyskaliśmy większą dostępność i szerszy wybór produktów, z drugiej – pojawił się poważny problem – marnotrawstwo żywności, negatywnie wpływający na ekosystem.
Marnotrawstwo żywności – globalny problem
Marnotrawstwo żywności to, mówiąc najprościej, wyrzucanie jedzenia, które nadaje się do spożycia. Dotyczy to produktów przetworzonych, częściowo przetworzonych i nieprzetworzonych, które z różnych przyczyn nie trafiają na nasze talerze. Problem ten występuje na każdym etapie łańcucha żywnościowego, od produkcji po konsumpcję w domach. Nie chodzi tu o niejadalne części, takie jak obierki czy kości, ale o pełnowartościowe jedzenie, które ląduje w koszu.
Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) szacuje, że rocznie na świecie marnuje się aż 1,3 miliarda ton żywności! To aż jedna trzecia całej wyprodukowanej żywności. Badania przeprowadzone w Polsce pokazują, że marnujemy około 5 milionów ton żywności rocznie, z czego aż 60% wyrzucają konsumenci w swoich domach.
Marnotrawstwo żywności – jak wpływa na środowisko
Produkcja, transport i przechowywanie żywności obciążają środowisko. Marnotrawstwo potęguje ten negatywny wpływ diety na środowisko, powodując podwójne zużycie zasobów – wody i energii. To z kolei zwiększa tzw. ślad wodny, czyli miarę zużycia i zanieczyszczenia wody w całym cyklu życia produktu.
Najwięcej wody zużywa się przy produkcji białka zwierzęcego. Przykładowo, do wyprodukowania 1 kg wołowiny potrzeba od 5 do 10 tysięcy litrów wody, wieprzowiny – około 6 tysięcy, a drobiu – około 4 tysięcy litrów.
Emisja gazów cieplarnianych a produkcja żywności
Kolejnym aspektem, który ma znaczący wpływ diety na środowisko, jest emisja gazów cieplarnianych. Ich ilość zależy od każdego etapu łańcucha żywnościowego, a także opakowań. Z tego względu tak ważne jest ograniczanie ich ilości i wybieranie surowców przyjaznych naturze.
Największy udział w emisji gazów cieplarnianych ma ponownie produkcja zwierzęca – odpowiada ona za około 18% światowych emisji pochodzących z działalności człowieka. Emisje te to głównie podtlenek azotu i metan, uwalniane z nawozów i procesów trawiennych zwierząt.
Porównując ślad węglowy różnych produktów, czyli ilość wyemitowanego dwutlenku węgla w całym cyklu życia produktu, widać wyraźną różnicę między produktami zwierzęcymi a roślinnymi. Na przykład 1 kg wołowiny generuje około 60 kg CO2, podczas gdy 1 kg grochu – zaledwie 0,9 kg.
Europejski Zielony Ład a marnotrawstwo żywności
Problemy klimatyczne związane z produkcją żywności wymagają pilnych działań. W odpowiedzi na te wyzwania, w grudniu 2019 roku Komisja Europejska ogłosiła strategię Europejskiego Zielonego Ładu. Jej celem jest stworzenie nowoczesnej i oszczędnej gospodarki, która do 2050 roku osiągnie zerowy poziom emisji gazów cieplarnianych.
W ramach Zielonego Ładu realizowane są dwie ważne strategie: „Strategia na rzecz różnorodności biologicznej” i „Od pola do stołu”. Mają one na celu znalezienie równowagi między ochroną przyrody, systemami żywnościowymi i różnorodnością biologiczną. Strategia „Od pola do stołu” dąży do stworzenia sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego środowisku systemu żywnościowego, zapewniając bezpieczną, wysokiej jakości i bogatą w składniki odżywcze żywność, produkowaną w sposób neutralny dla klimatu.
Dieta planetarna – odpowiedź na wyzwania współczesnego świata
Oprócz działań w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, odpowiedzią na problemy związane z obecnym sposobem odżywiania jest dieta planetarna. Jest to model żywieniowy, który ma pozytywny wpływ diety na środowisko i zdrowie, łącząc dbałość o kondycję organizmu z troską o planetę. Dieta planetarna promuje spożycie dużej ilości warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych, roślin strączkowych, orzechów i nasion, przy jednoczesnym ograniczeniu spożycia mięsa, szczególnie czerwonego, oraz przetworzonej żywności.
Taki sposób odżywiania nie tylko korzystnie wpływa na nasze zdrowie, zmniejszając ryzyko wielu chorób, ale również znacząco redukuje negatywny wpływ diety na środowisko, m.in. poprzez zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych i zużycia wody. Jako dietetyk, zachęcam do zapoznania się z zasadami diety planetarnej i włączenia ich do swojego codziennego życia. To realny wkład w ochronę środowiska, zrównoważony rozwój i twoje zdrowie.
Podsumowanie
Marnowanie żywności to globalny problem, który generuje ogromne straty i obciąża środowisko poprzez nadmierne zużycie wody i energii, a także emisję gazów cieplarnianych. Produkcja mięsa ma szczególnie duży wpływ na środowisko. W odpowiedzi na te wyzwania Unia Europejska promuje Europejski Zielony Ład, który dąży do zrównoważonego systemu żywnościowego. Tekst promuje dietę planetarną jako rozwiązanie przyjazne dla środowiska i zdrowia, zachęcając do ograniczenia spożycia mięsa i przetworzonej żywności na rzecz produktów roślinnych.
W skrócie:
- Marnotrawstwo żywności to globalny problem o negatywnym wpływie na środowisko.
- Produkcja żywności, zwłaszcza mięsa, generuje duże zużycie wody i emisję gazów cieplarnianych.
- Europejski Zielony Ład dąży do stworzenia zrównoważonego systemu żywnościowego.
- Dieta planetarna to rozwiązanie przyjazne dla środowiska i zdrowia, oparte na produktach roślinnych.
